Qulupnayning foydali va zararli xususiyatlari
Quluplay
Ko’p yillik o’tsimon o’simlik, vegetativ yo’l bilan, jingalaklari yordamida tez ko’payadi. Barglari ildiziga yaqin joylaridan hciqadsi, uch yaproqli, gullari-besh bo’lakli, poyalarining uchlaridan chiqaradi. Gullari kosachasi-ikki qatorli. Mevalari aksari cho’ziq, tuxumsimon shaklda bo’lib, to’q qizil rangda, ko’pincha shirin, juda xushbo’y. Turi va naviga qarab mevalarining rang-tusi och yoki to’qroq bo’lish mumkin. Mevalarining yuza qismida mayda-mayda quruq, mevalari (urug’lari) bo’ladi. Quluplay aprel-mayda gullaydi, mevalari may-iyunda pishadi. Mevalari juda nozik rezavor meva bo’lganidan, ularni yaxshi yetilganida keyin, shudring ko’tarilib bo’lganidan so’ng, ertalabki soatlarda yoki kechqurun, shunda ham quruq idishga terib olish kerak, chunki mevalariga nam tegadigan bo’lsa, ular tez buzilib qoladi Mevalarida limon, olma kislotalri, efir moyi, oshlovchi moddalar va pektinqandlar, talaygina miqdorda vitamin C, karotin va alkaloid yuqlaribor. Qulupnay mevalari temirga ancha boy bo’lib, shu jihatdan olxo’ri va uzumddan ustun turadi. Qulupnaylarda 5-12 foiz uglevod (glyukoza, fruktoza, saxaroza), limon va olma kislotasi, turli modda va fenol birikmalar bor. Vitaminlardan esa A, S, V va minerallardan: temir, asal, kobalt, marganets, molibden va ftor mavjud.
Ta’siri va qo’llanilishi:
Xalq tabobatida qulupnayning mevalari ho’lligicha yoki qoqi holida, mevalarining suvi, barglari va ildiz poyalari jigar, me’da-ichak yo’li, siydik chiqarish sistemasi kasalliklarida ko’p ishlatiladi, isitma kasalliklarida va odam zaharlanib qolgan mahallarda terlatadigan vosita tariqasida qo’llaniladi, kamqonlik, revmatizm, podagra va boshqa bir qancha kasalliklarda buyuriladi. Badan terisiga dog’ tushganda, sepkil va xusunbuzarlarni yo’qotish uchun mevalari va yangi olingan suvi badan sirtiga ishalatiladi. Buning uchun aksari qulupnay mevalari ezib, badanning tegishli joylariga chaplab qo’yiladi.
Qulupnay mevalari va barglaridan suv ekstratlari tayyorlab, buni og’iz va tomoqni chayish, shunigndek, gush kasalligi, yiringli yara va jarohatlarga, badan qichuviga davo qilish uchunishlatiladi.
Bo’g’im og’riqlari, qabziyat, gipertoniya kasalligi, aterosiklerozda mevalari buyuriladi, ulardan gijjalarni tushirish uchun ham foydalaniladi. Quluplay qoqisining qaynatamasi terlatadigan va siydik haydaydigan vosita tariqasida qo’llanilsa, ildizi va ildiz poyasidan tayyorlanngan qaynatmalarni qon ketishini to’xtatadigan, ichni qotiradigan vosita tariqasiada buyuriladi, shuningdek, buyraklar, o’t yo’llaridagi qum va mayda toshlarni tushirish, nafasni yengillashtirish uchun ham ishlatiladi.
Qulupnayni to’g’ri yuvish
Qulupnaylarni chuqurroq tog’orachaga solamiz va ustidan sovuq suv quyamiz. Shu suvda 7-10 daqiqa qoldiramiz. Dumchasini olib tashlash kerak emas, aks holda qulupnay o’ziga suvni shimdirib oladi va bemaza bo’lib qoladi. So’ng qulupnaylarni olib qog’oz sochiq ustiga teramiz. Agar siz bunday usulda undagi barcha zararli mikroblar nobud bo’lmaydi desangiz, unda suvga 1 osh qoshiq olma yoki uzum sirkasidan qo’shing, shunda undagi barcha zarakunandalar halok bo’ladi.
Qulupnayni to’g’ri muzlatish
Qulupnayni muzlatish uchun uni avval yaxshilab yuving, dumchasidan tozalab oling va idishga terib chiqing. So’ng muzlasa, olib yelim qog’ozga solib qo’ying.
Vazn oshib ketmasligi uchun
Agar vazn oshib ketishidan cho‘chimasangiz, unda qulupnayni qaymoq, smetana yoki tvorog bilan birga iste’mol qilsangiz bo‘ladi. Sut mahsulotlaridagi yog‘lar ichak devorlariga birikadi va qulupnayning bezovta qiluvchi holatlarining oldini oladi. Agar kishida ichak bezovtalanishi bo‘lmasa, qulupnayni yangi sut bilan iste’mol qilsa ham bo‘ladi.
Qulupnay saratonda foydali
Kuniga bir piyola qulupnay iste’mol qilish saraton xastaligining oldini olishga yordam berishi aniqlangan. Bu meva hatto mazkur kasallikning ilk bosqichlarida ham foydalidir. Klinik tadqiqotlar natijalari kuniga 15 dona qulupnay mevasini iste’mol qilib yurish saraton xavfli kasalligidan himoya qilishini isbotladi. O‘smaga chalingan kishilarda sinab ko‘rilganda qulupnay bilan davolanishdan besh hafta o‘tgach, shishlar tarqalishdan va o‘sishdan to‘xtagani, hatto hajmi kichraygani ma’lum bo‘ldi. Tadqiqotda bu mevani har kuni oz-ozdan iste’mol qilgan bemorlarda kasallik avj olishi to‘xtagan.
Qulupnayning zararli xususiyatlari
Qulupnay juda “injiq” meva bo‘lib, barchaga teng foydali bo‘lavermaydi. Tarkibidagi kislota sabab oshqozon-ichak yo‘llarida kasalligi bor kishilar uchun u juda zararlidir. U ayrim kishilarda turli allergiyani qo‘zg‘atishi mumkin. Qon bosimi yuqori kishilarga ham uni iste’mol qilishni tavsiya etishmaydi. Yodda saqlang: qulupnayni me’yoridan ortiq yeyish inson organizmi uchun xavflidir. Bir kunda ko‘pi bilan yarim kilocha qulupnayni iste’mol qilish maqsadga muvofiqdir. Organizm aynan shuncha miqdordagi qulupnayni hazm qila oladi.
Shifokorlarning uqdirishicha, o‘z mavsumida paydo bo‘lmagan meva va sabzavotlarning tarkibida zararli netratlar bo‘ladi va ularda vitaminlar juda va juda oz bo‘ladi. Ayniqsa, qishda paydo bo‘ladigan qulupnaylarning mazasi ham sizni u darajada xursand qilmaydi. 7 yoshdan kichik bolalarga qulupnaylarni berish tavsiya etilmaydi. Kechpishar qulupnayni bersa bo‘ladi, faqat kuniga beriladigan miqdori 100 grammdan oshmasligi kerak.
Har narsada me’yor bo‘lganidek qulupnayni me’yorida yeyish kerak. Ya’ni haftasiga 3-4 marta 300-400 g miqdorida iste’mol qilish yetarli. O‘z mavsumida paydo bo‘lmagan meva va sabzavotlarning tarkibida zararli nitratlar bo‘ladi va ularda vitaminlar juda ham ozdir. Bu mevani xomligicha uzoq saqlamagan ma’qul. U hatto muzlatgichda ham uzoq saqlanmaydi. Agar qulupnay nitratlar yordamida yetishtirilgan bo‘lsa, unda u muzlatgich ichida sog‘liq uchun juda zararli mahsulotga aylanadi. Qish payti sotiladigan qulupnaylar issiqxonada yetishtirilgan, foydasi kam bo‘ladi. Qulupnayni ko‘p sotib olish ham yaramaydi, sotib olinginini ham 1-2 kun ichida yemasangiz aynib qoladi.
Xalq tabobatida rezavorlar va barglar ishlatiladi.
Ichaklarni, buyraklarni, gipertenziyani davolash uchun kuniga bir necha stakan qulupnay choyini ichishni tavsiya eting. Siz uni quyidagicha tayyorlashingiz mumkin: 2 osh qoshiqni quying. l quritilgan mevalar va barglarni bir stakan qaynoq suv bilan yoping, 15 daqiqaga qoldiring.
Buyraklar va siydik yo’llarining yallig’lanishi bilan qulupnay barglari bir kaynatma foyda beradi. Bir hovuch tug’ralgan barglar quyiladi, 5 litr suv quyiladi, 10 daqiqa qaynatiladi, ular ovqatdan oldin yarim stakan ichishadi.
Og’iz bo’shlig’ining yallig’lanish jarayonlari bilan gullar va barglarning infuzioniga yordam beradi. Bir soat davomida termosda bir osh qoshiq xom ashyoni talab qiling. Og’zingizni yoki tomog’ingizni 2 soat oralig’ida yuving.
Kosmetologiya
Mevalar kosmetik niqoblar uchun faol ishlatiladi. Agar terini namlash va tozalash kerak bo’lsa, unda bunday retseptlar foydali bo’ladi.
Barcha teri turlari uchun. Bir necha pishgan rezavorlarni maydalang. Yog’li va normal teri uchun 2 osh qoshiq qo’shing. kefir. Jarayon oldidan quriting, o’simlik yog’i bilan artib oling. Gruel yuzga surtiladi, 15 daqiqadan so’ng suv bilan yuviladi.
Quruq teri uchun. Bir nechta bo’laklarni yoğurun. 1 osh qoshiq berry gruel, 1 osh qoshiq. asal va 1 osh qoshiq yuz uchun nemlendirici – aralashtiring. Yuzingizga qo’llang, 10 daqiqa ushlab turing, yuving.
Yog’li teri uchun. Bir nechta narsalarni yoğurun, chorak stakan kombuchani quying. 3 soatdan keyin suyuqlikni to’kib tashlang, pulpa teriga qo’llang. Yarim soatdan keyin shimgich bilan yuvinaman, yuzingizni suv bilan yuvaman.
Yallig’lanishni engillashtirish uchun. 1-variant: rezavorlardan sharbatni siqib oling va muzli idishga quying. Kuniga ikki marta qulupnay muzi bilan muzlatib, yuzini silang.
Qulupnay sharbatini aloe sharbati bilan aralashtiring (1: 1), kun davomida yuzni artib oling.
Zamanaviy tabobatda
Qulupnay ovqat hazmini yaxshilash, qon yaratilishini jonlantirish uchun gastritlar yara kasalligi, enterokolitlar, gepirtoniyaga davo qilish uchun qulupnay ko’p ishlatiladi,uni miokarditlar, yurak eshimiya kasalligi, gipertoniya kasalligi, aterosikleroz podagra, gipertireoz va boshqa kasalliklarda ham buyuriladi.